Nhiều người chăn nuôi thường ngạc nhiên khi biết rằng không chỉ con người mà cả gia cầm cũng có thể mắc bệnh Gout. Bệnh Gout ở gà (hay Gút) là một rối loạn chuyển hóa nghiêm trọng, khiến gia cầm sưng đau các khớp, đi lại khó khăn, thậm chí là què chân hoặc tử vong do suy tạng. Tuy nhiên, bệnh Gout ở gà thường bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác như viêm khớp hay tụ cầu khuẩn, dẫn đến việc chẩn đoán sai và điều trị không hiệu quả.
Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết từ A đến Z về gà bị Gout, giúp người chăn nuôi nắm vững các triệu chứng đặc trưng, phân biệt bệnh, và áp dụng phác đồ điều trị chính xác, hiệu quả nhất.
Gà bị Gout (Gút) là bệnh gì?
Theo King88, cũng như bệnh Gout ở người, bệnh Gout ở gà là một hội chứng do rối loạn chuyển hóa protein, dẫn đến việc cơ thể gà không đào thải được lượng lớn axit uric. Lượng axit uric này tăng cao trong máu và lắng đọng dưới dạng muối urat (tinh thể màu trắng) tại các cơ quan nội tạng hoặc các khớp.
Dựa trên vị trí lắng đọng của tinh thể urat, bệnh Gout ở gà được chia thành hai thể chính:
- Gout Nội tạng (Visceral Gout): Muối urat lắng đọng trên màng bao quanh các cơ quan nội tạng như gan, thận, tim, phổi, và màng ruột. Thể này thường diễn biến cấp tính, gây suy gan, suy thận nghiêm trọng và có tỷ lệ chết cao (có thể lên đến 35%).
- Gout Khớp (Articular Gout): Muối urat lắng đọng ở các khớp xương, đặc biệt là khớp ngón chân và khớp khuỷu chân. Thể này gây sưng đau, khiến gà đi lại khó khăn hoặc bại liệt.
Nguyên nhân gây ra bệnh Gout ở gà
Bệnh Gout không phải là bệnh truyền nhiễm mà chủ yếu do sự mất cân bằng bên trong cơ thể gà. Có ba nhóm nguyên nhân chính dẫn đến sự tích tụ axit uric:
Nguyên nhân dinh dưỡng (rối loạn chuyển hóa thức ăn)
Khẩu phần thức ăn mất cân đối là nguyên nhân hàng đầu:
- Thừa Khoáng/Đạm: Thức ăn chứa quá nhiều khoáng chất, muối, canxi phốt pho, hoặc quá nhiều đạm (protein) khiến thận phải làm việc quá tải để đào thải các chất chuyển hóa.
- Thừa Vitamin D: Lượng vitamin D quá cao làm tăng khả năng hấp thụ canxi, dẫn đến hình thành urat.
- Thiếu Vitamin B1 (Thiamine): Thiếu B1 ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa, góp phần làm tăng nồng độ axit uric.
Nguyên nhân do bệnh lý kế phát (suy thận)
Khi gà mắc các bệnh gây tổn thương thận, khả năng lọc độc tố và axit uric sẽ suy giảm nghiêm trọng, dẫn đến bệnh Gout:
- Bệnh Truyền nhiễm: Các bệnh như Viêm phế quản Truyền nhiễm (Infectious Bronchitis – IB) hay Bệnh Gà hen (CRD) có thể gây tổn thương thận và khiến thận bị viêm, không đào thải được chất độc.
- Mất nước nghiêm trọng: Tình trạng mất nước kéo dài cũng làm thận suy giảm chức năng.
Nguyên nhân khác
Yếu tố di truyền từ gà bố mẹ cũng có thể là nguyên nhân khiến gà con dễ bị rối loạn chuyển hóa và phát triển bệnh Gout.
Triệu chứng lâm sàng của gà bị Gout
Dựa vào hai thể bệnh, người chăn nuôi có thể quan sát các triệu chứng khác nhau. Bệnh Gout thường có diễn biến nhanh chóng, đặc biệt là thể nội tạng.
Triệu chứng Gout nội tạng (thể cấp tính)
Thể này khó nhận biết từ bên ngoài nhưng nguy hiểm hơn:
- Biểu hiện chung: Gà ủ rũ, mệt mỏi, kém ăn hoặc bỏ ăn hoàn toàn. Gà có thể chết nhanh mà không có triệu chứng rõ ràng.
- Triệu chứng khi mổ khám (bệnh tích):
- Thận sưng to, gan sưng, có thể bị biến dạng.
- Có sự lắng đọng của các tinh thể muối urat nhỏ li ti, màu trắng trên bề mặt các cơ quan nội tạng như gan, tim, phổi, và thận. Lớp muối urat này có thể bao phủ hoàn toàn các cơ quan, trông như một lớp phấn trắng.
Triệu chứng Gout khớp (thể mãn tính)
Thể này dễ quan sát và thường bị nhầm với viêm khớp:
- Sưng khớp: Các khớp ngón chân, khớp cổ chân, khớp gối bị sưng to rõ rệt. Vùng sưng có màu trắng đục, khi ấn vào có cảm giác hơi bùng nhùng do tinh thể urat lắng đọng dưới da.
- Vận động: Gà đi lại khó khăn, tập tễnh, hoặc què chân, không thể đứng vững. Bệnh tiến triển nhanh, gà có thể liệt chân sau vài ngày phát bệnh.
- Bệnh tích khớp: Khi mổ khớp sưng, sẽ thấy rõ các tinh thể muối urat màu trắng đọng bên trong bao khớp.
Phân biệt bệnh Gout ở gà với các bệnh khác
Để chẩn đoán chính xác bệnh Gout, cần phân biệt nó với các bệnh cũng gây triệu chứng sưng khớp hoặc què chân, bao gồm CRD, Viêm khớp do tụ cầu khuẩn và thiếu chất dinh dưỡng, cụ thể được những người quan tâm đá gà King88 tổng hợp:
| Bệnh Lý | Triệu chứng Gout | Triệu chứng Khác biệt | Phân biệt nhờ Bệnh tích |
|---|---|---|---|
| Gout | Gà ủ rũ, sưng khớp, què chân nhanh. | Không hen khẹc, không tiêu chảy phân xanh/vàng. | Có tinh thể urat trắng ở khớp và/hoặc nội tạng. |
| CRD (Hen khẹc) | Có thể gây viêm khớp ở 10–15% trường hợp. | Luôn có triệu chứng hen khẹc, tiêu chảy phân xanh/trắng. | Thường thấy viêm túi khí, ít có lắng đọng urat. |
| Tụ cầu khuẩn | Gây sưng khớp, liệt chân, giống Gout khớp. | Tiêu chảy phân vàng (màu đặc trưng), gà uống nhiều nước. | Trong khớp có dịch viêm mủ vàng, không có tinh thể urat trắng. |
| Thiếu khoáng/Vitamin B1 | Gây què chân, rũ chân. | Diễn biến chậm, gà ban đầu chỉ rũ chân rồi mới nặng dần và liệt. | Thường thấy dị dạng xương, không có tinh thể urat trắng. |
Phác đồ điều trị gà bị Gout hiệu quả
Mục tiêu điều trị bệnh Gout là giảm nồng độ axit uric trong máu, tăng cường chức năng thải độc của thận và chống viêm tại các cơ quan bị tổn thương.
Điều chỉnh khẩu phần và môi trường
- Giảm tải thức ăn: Giảm lượng thức ăn cho gà trong vòng 3 – 5 ngày. Điều chỉnh, cân đối lại thành phần thức ăn, đặc biệt là giảm các chất dễ gây tích tụ axit uric (giảm đạm, giảm canxi phốt pho, giảm vitamin D, tăng Vitamin B1).
- Tăng cường nước uống: Đảm bảo gà luôn có nước sạch và mát. Pha thêm Vitamin C hoặc các chất điện giải để hỗ trợ thải độc.
Sử dụng thuốc hỗ trợ và điều trị
Phác đồ điều trị kết hợp ba nhóm thuốc sau:
- Giải độc và Lợi tiểu (Thiết yếu): Sử dụng các loại thuốc giải độc gan thận dành cho gia cầm (như Sorbitol, Choline Chloride, Methionine) để tăng cường chức năng gan và giúp thận tăng khả năng thải độc, làm giảm lượng axit uric trong máu.
- Chống viêm: Dùng các loại thuốc chống viêm, giảm đau cho gia cầm để điều trị tình trạng viêm nội tạng và viêm khớp do muối urat gây ra. (Có thể sử dụng các loại kháng viêm có chứa Dexamethasone theo hướng dẫn của bác sĩ thú y, hoặc các loại thuốc chống viêm như Anpha Choay cho người).
- Kiềm hóa nước tiểu (Tùy chọn): Sử dụng Natri Bicarbonate (Baking Soda) pha vào nước uống với liều lượng phù hợp để kiềm hóa nước tiểu, giúp hòa tan và thải trừ tinh thể urat hiệu quả hơn.
Thời gian điều trị thường kéo dài 5–7 ngày. Nếu chẩn đoán và điều trị đúng cách, gà sẽ khỏi bệnh và đi lại bình thường sau vài ngày.
Phòng ngừa bệnh Gout ở gà tái phát
Để tránh tình trạng bệnh Gout tái phát, việc phòng ngừa cần được chú trọng thường xuyên:
- Kiểm soát dinh dưỡng: Luôn đảm bảo khẩu phần ăn cân đối, không thừa đạm, khoáng, đặc biệt là trong giai đoạn gà đẻ hoặc gà nuôi thịt cần tăng trưởng nhanh.
- Sử dụng định kỳ Giải độc Gan Thận: Cho gà sử dụng các loại thuốc giải độc gan thận định kỳ theo liệu trình (ví dụ: 3–5 ngày mỗi tháng) để giúp cơ thể gà luôn sạch, thận hoạt động hiệu quả.
- Kiểm soát bệnh lý nền: Tiêm phòng và điều trị dứt điểm các bệnh truyền nhiễm gây tổn thương thận như IB, CRD.
- Vệ sinh nguồn nước: Đảm bảo nguồn nước sạch, không bị nhiễm các chất gây hại cho thận.
Gà bị Gout là một bệnh lý rối loạn chuyển hóa cần được chẩn đoán và can thiệp kịp thời. Triệu chứng điển hình là tình trạng sưng khớp, què chân do lắng đọng muối urat (Gout khớp) hoặc suy tạng cấp tính (Gout nội tạng). Với phác đồ điều trị tập trung vào việc giải độc gan thận, kiềm hóa axit uric và chống viêm, cùng với việc điều chỉnh khẩu phần ăn, người chăn nuôi hoàn toàn có thể chữa khỏi và kiểm soát bệnh Gout ở đàn gà một cách hiệu quả.
